شپش موی سر؛ انواع نشانه ها و راه های درمان شپش سر - مینی نت

به گزارش خبرنگاران، ابتلا به شپش موی سر هم به نوبه خود، عوارض زیادی همانند عفونت های پوستی و خارش شدید برای فرد مبتلا به همراه دارد و برای همین در درمان آن باید جدیت به خرج داد. اما شپش موی سر چیست و چه نقاطی از بدن را تحت تأثیر قرار می دهد؟ شپش موی سر چگونه منتقل می گردد و چگونه می توان فهمید که به شپش موی سر مبتلا هستیم؟ شپش موی سر چه عوارضی دارد و چگونه می توان آن را درمان کرد؟ اگر شما هم در پی پاسخ این سوالات هستید، با ما همراه شوید تا اطلاعات جامعی در خصوص شپش موی سر و روش های درمان آن در اختیار شما قرار دهیم.

شپش موی سر چیست؟

شپش موی سر، حشره ای بدون بال است که تمام عمر خود را بر روی پوست سر انسان می گذراند و از خون آن تغذیه می کند، به همین دلیل این موجود را یکی از انگل های خاص انسان به تعداد می آورند. شپش سر حشره ای بسیار کوچک و بدون بال است که به مانند اغلب حشرات دارای شش پا است. این پا ها به حالتی چنگک مانند منتهی می شوند که شپش را قادر می سازد به راحتی به مو های انسان بچسبد و به سادگی از آن جدا نگردد.

این قابلیت برای شپش بسیار حیاتی است، زیرا این حشره نمی تواند مدت زیادی بدون تماس با پوست بدن زنده بماند. شپش موی سر مشکل شایعی در میان انسان ها به خصوص بچه ها است و به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل شده و انتشار پیدا می کند. نیش شپش می تواند کف سر بچه ها را دچار خارش کرده و گاهی زخم ایجاد شده ناشی از این نیش منجر به عفونت خواهد شد. از دهه 1990 به بعد در ایالات متحده آمریکا، سالانه 6 الی 12 میلیون مورد ابتلا به شپش سر دیده شده است. همچنین در کشور های برزیل، کانادا، انگلیس، فرانسه، هندوستان و برخی کشور های دیگر هم ابتلا به شپش سر شایع است. به عبارت دیگر ابتلا به شپش سر ارتباطی با شرایط اقتصادی نداشته و در تمام گروه های اجتماعی ممکن است رخ دهد.

چرخه زندگی شپش موی سر

چرخه زندگی شپش موی سر، هر سه هفته یک بار تکرار می گردد و به عبارت بهتر یک شپش موی سر به طور میانه 3 تا 4 هفته زنده خواهد ماند. شپش ماده به هنگام تخم گذاری، ماده چسبنده ای را تولید می کند که در نهایت باعث چسبیدن تخم شپش به ریشه مو خواهد شد. شپش ماده تخم های خود را در نزدیکی ریشه مو قرار می دهد چرا که در این نقطه از سر رطوبت بیشتری وجود دارد. شپش تازه 8 تا 9 روز بعد از تخم گذاری شپش ماده سر از تخم بیرون می آورد و بعد از گذشت 9 تا 12 روز، به حشره بالغ تبدیل می گردد. چرخه زندگی یک شپش موی سر شامل مراحل زیر است؛

1. تخم (نیت): نیت ها تخم های شپش موی سر هستند که بسیار کوچک بوده و دیدن آن ها سخت است. تخم ها اغلب با شوره سر اشتباه گرفته شده و از طریق شپش بالغ و معمولاً در کف سر گذاشته می شوند. تخم ها به ساقه مو متصل شده و بعد از حدود هفت روز تبدیل به نمف می شوند.

2. نمف: نیت ها تبدیل به نمف می شوند که در واقع شپش های غیربالغ هستند. نمف ها از نظر ظاهری مانند شپش می باشند، اما کوچکترند. نمف ها برای زنده ماندن از خون تغذیه می کنند و بعد از سه روز به شپش بالغ تبدیل می شوند.

3. شپش: شپش های بالغ به مقدار دانه های کنجد هستند، دارای شش پا بوده و معمولاً به رنگ قهوه ای مایل به زرد یا خاکستری می باشند. شپش ها می توانند تا سی روز زنده بمانند، اما در طول این مدت به خون نیاز دارند. در صورتی که از مو ها جدا شوند معمولاً در کمتر از 48 ساعت می میرند.

انواع شپش موی سر

همه شپش ها یکسان نیستند و تفاوت هایی باهم دارند. به طور کلی شپش موی سر را به سه گونه؛ شپش سر، شپش بدن (شپش تن) و شپش عانه (شپش در ناحیه تناسلی)، تقسیم بندی می کنند که در ادامه شما را با این سه گونه مختلف شپش آشنا خواهیم کرد؛

1. شپش سر: شپش سر دارای یک بدن سه قسمتی می باشد، مانند تمام حشرات شش پا دارد و در انتهای پا ها ناخن هایی دارد که به کمک آن می تواند خودش را روی مو محکم نگه دارد. شپش سر به رنگ سفید مایل به خاکستری است و بدن آن کشیده تر می باشد. شپش یا رشک در لابلای مو و بر روی نواحی پشت سر و پشت گوش و در نواحی که آلودگی خیلی شدید باشد، در تمام سر، محاسن، ابرو ها حتی بر روی مژه ها هم می تواند دیده گردد. رشک معمولاً به یک سانتی متری محل خروج ساقه مو از فولیکول مو می چسبد و در صورتی که شرایط برای زندگی مناسب باشد، (شرایط مناسب شامل دمای 22 تا 26 درجه سانتیگراد می باشد) بعد از گذشت هفت روز می تواند به لارو که یک حشره نارس است تبدیل گردد. خونخواری لارو ها پس از خروج از تخم هایشان آغاز می گردد. لارو ها پس از گذشت دو هفته می توانند تبدیل به شپش بالغ شوند و بلافاصله جفت گیری کنند، در واقع خودشان تخمگذاری را آغاز کنند. شپش سر نسبت به شپش بدن قدرت تحرک بسیار کمتری دارد و گاه ممکن است ساعت ها در یک محل ساکن بماند و خونخواری خودش را ادامه بدهد. مقدار آلودگی شپش سر به ویژه در مدارس دخترانه ابتدایی، مهدکودک ها، محل نگهداری از سالمندان و یا بیماران معلول و سربازخانه ها بسیار زیاد است.

2. شپش بدن: شپش بدن بسیار کوچک تر از شپش بدن است و تحرک بسیار بالاتری دارد. رنگ آن بسیار شفاف تر است و زیستگاه آن ها معمولاً در بین چین ها و درز لباس ها و ملحفه و بسیار نزدیک به بدن می باشند. شپش تن به مدت ده روز می تواند حتی از بدن دور باشد و تا ده روز زنده بماند. اما بعد از آن به علت تغذیه نکردن خون از بین می رود. پس باید توجه داشته باشیم که شپش تن می تواند زمان بیشتری را به دور از زیستگاه خودش زندگی کند.

3. شپش عانه یا شپش ناحیه تناسلی: شپش عانه یا شپش ناحیه تناسلی، معمولا در نواحی مرطوب بدن رشد می کنند و معمولا خاکستری رنگ هستند. شپش عانه بسیار کم تحرک است و گاهی تا 24 ساعت در مکان خودش ثابت می ماند و به تغذیه از خون میزبانش ادامه می دهد. شپش ناحیه تناسلی درشت تر از شپش سر می باشد. انتقال این شپش، معمولا از طریق تماس های جنسی بوده و در مردان شیوع بیشتری داشته و علائم بیشتری هم دارد.

شپش موی سر چه عوارضی برای انسان ایجاد می کند؟

با اینکه شپش های سر حشرات بیماری زایی نیستند، اما خطرات عدم درمان شپش سر می تواند مسائل زیادی به بار بیاورد. به گزارش خبرنگاران، درمان شپش سر نیازمند تلاش و صبر بسیار زیادی است، اما شخص مبتلا در نهایت با استفاده از روش های درمانی مناسب بهبود خواهد یافت. مهمترین عوارض ناشی از ابتلا به شپش موی سر عبارتند از؛

1. زخم شدن پوست سر: غذای شپش سر از مکیدن خون پوست سر انسان تأمین می گردد. شپش سر برای زنده ماندن و تولید مثل، نیاز به گاز دریافت پوست سر و تغذیه از رگ های خونی دارد. این نوع تغذیه سبب ایجاد زخم در پوست سر می گردد. در صورت عدم درمان شپش سر، در افراد حساس، منجر به ایجاد زخم و واکنش های آلرژیک ناشی از شپش می گردد.

2. خارش پوست سر: علت خارش های مداوم پوست سر هم حرکت شپش روی آن است. حرکت شپش روی پوست سر موجب خارش در قسمت های مختلف پوست سر شده و گزش آن می تواند موجب سوزش گردد. اگر تعداد شپش ها روی سر زیاد شده و درمان هم انجام نگیرد و یا به کندی انجام گردد، علاوه بر زخم های ناشی از گزش شپش، زخم های ناشی از خارش پوست سر، خطرات ناشی از عدم درمان شپش سر را دو چندان می کند.

3. کم خونی: شپش ماده برای تخم گذاری حتما باید روزی دو بار تغذیه داشته باشد، حال اگر تعداد این حشرات در فرد مبتلا زیاد باشد، به خصوص در بچه ها که مسلماً حجم خون بالایی هم ندارند، می تواند باعث کم خونی گردد.

4. اختلال در خواب: شپش ها در شب به علت کمبود نور فعالیت بیشتری دارند و به همین دلیل در خواب اختلال ایجاد می کنند. به این صورت که خارش در شب بیشتر شده و خواب راحت را از انسان می گیرند.

5. عفونت های پوستی: اگر پوست سر بچه ها مبتلا به شپش به مدت طولانی دچار خارش گردد، این کار می تواند در نهایت موجب پوسته پوسته شدن و حتی ایجاد زخم در پوست سر گردد و ممکن است پوست سر، که در آن زخم ایجاد شده، عفونت کرده و منجر به ایجاد شرایط بدتری گردد. عفونت های خاصی که لایه های سطحی و عمیق پوست را تحت تأثیر قرار می دهند احتمالاً جهت درمان نیازمند آنتی بیوتیک خواهند بود.

6. احتمال ابتلا به برخی بیماری ها: شپش های سر، با برخی عفونت های پوستی در ارتباط هستند. از جمله این عفونت ها عبارتند از؛ تیفوس، زرد زخم و عفونت های باکتریایی پوستی که البته بیماری تیفوس در نتیجه شپش سر به ندرت اتفاق می افتد. در موارد تهاجم شدید شپش ها، احتمال دارد مو های شخص مبتلا دچار ریزش شوند و در برخی افراد هم در صورت تداوم آلودگی ممکن است در قسمت هایی که شپش های زیادی وجود دارد، رنگ پوست تغییر کرده و تیره تر گردد. حتی ممکن است ساقه های مو هم عفونی گردند.

شپش موی سر چگونه منتقل می گردد؟

آلودگی به شپش شیوع بسیار بالایی دارد و از طریق تماس فردی یا البسه یا دیگر وسایل شخصی آلوده منتقل می گردد، برای مثال اگر لباس های تمیز در کنار لباس های آلوده نگهداری شوند، شپش به آن ها هم انتقال خواهد یافت. به گزارش خبرنگاران، شپش سر در میان بچه ها معمولاً از راه کلاه، شانه، برس، زیورآلات مو، هدفون، عروسک های پولیشی و بالشت مشترک انتقال می یابد. شپش عانه از راه تماس جنسی منتقل می گردد، البته انتقال آن از راه البسه، حوله یا وسایل خواب آلوده هم ممکن است. شپش قادر به پریدن، جهیدن یا پرواز کردن نیست و نمی تواند روی بدن حیوانات خانگی زندگی کند. شپش سر انگلی است که اگر میزبان آن بدن انسان نباشد، بیش از چند روز زنده نخواهد ماند.

علائم ابتلا به شپش موی سر

فرد مبتلا ممکن است متوجه آلودگی شپش موی سر نگردد. با این همه نشانه ها و علائم شپش سر عبارتند از:

1. خارش: خارش کف سر، گردن و اطراف گوش ها از اصلی ترین علائم شپش موی سر هستند. خارش در واقع واکنشی آلرژیک به وجود حشره شپش با نام علمی louse saliva است. اگر فرد برای اولین بار است که به این آلودگی مبتلا می گردد، ممکن است که از دو تا 6 هفته بعد از آغاز آلودگی بر روی سر خود احساس خارش نداشته باشد.

2. وجود حشره بر روی کف سر: شپش با چشم غیر مسلح دیده می گردد، ولی از آن جایی که بسیار کوچک و ریز بوده، از نور گریخته و سریع حرکت می کند، تشخیص آن بسیار سخت خواهد بود.

3. وجود تخم حشره بر روی ریشه مو: تخم های این حشره به ریشه مو می چسبند. تشخیص تخم ها به علت اینکه بسیار کوچک هستند، بسیار سخت است. تشخیص تخم ها در اطراف گوش ها و خط موی موجود در گردن آسان تر از سایر منطقه ها است. تخم های خالی به مراتب آسان تر تشخیص داده می شوند؛ زیرا که این تخم های خالی کم رنگ تر بوده و دور از کف سر قرار دارند. با این همه اگر تخم شپش بر روی کف سر مشاهده شد، لزوماً نمی توان گفت که فرد آلوده شده است.

4. خراشیدگی: زمانی که شپش موی سر اقدام به خوردن خون می کند، نیش این حشره موجب خراشیدگی و خارش می گردد. در واقع پوست سر به بزاق دهانی حشره با خارش واکنش نشان می دهد. اما در عین حال خارش کف سر بلافاصله آغاز نمی گردد، خارش کف سر در بچه ها مختلف به درجه حساسیت آن ها به شپش بستگی دارد.

5. برآمدگی های کوچک قرمز رنگ ناشی از خراشیدگی: برخی از بچه ها در نتیجه خراشیدگی با جوش های آزاردهنده ای رو به رو خواهند شد. اگر این جوش ها را به شدت بخارانند، حتی منجر به عفونت باکتریایی هم خواهد شد. اطراف گردن، قسمت جلویی و پشتی آن را به دقت از جهت وجود احتاقتصادی گره های تحریک پذیر قرمز رنگی که دارای سطحی ترک خورده یا آبدار هستند، بررسی کرده و در صورت وجود آن ها به پزشک مراجعه کنید.

درمان های پزشکی شپش موی سر

اگر با علائم خارش موی سر به پزشک مراجعه کردید و برای شما ابتلا به شپش موی سر تشخیص داده شد، به طور معمول برای کشتن شپش ها و تخم های آن ها در ابتدا دارو های بدون نسخه و در صورت عدم تأثیر، دارو های دیگری تجویز می گردد.

1. دارو های بدون نسخه شپش موی سر

دارو های بدون نسخه بر پایه پریترین (pyrethrin) هستند، این ماده شیمیایی از گل داودی گرفته شده که از مواد سمی برای از بین بردن شپش موی سر است. معمول ترین دارو های بدون نسخه عبارتند از:

پرمترین (Permethrin): پرمترین یک نوع ماده ساخته شده از پریترین است. عوارض جانبی این دارو شامل قرمزی و خارش کف سر است.

پریترین (Pyrethrin with additives) به همراه مواد افزودنی: مواد افزودنی به منظور بهبود سمی بودن ماده اصلی به آن اضافه می شوند. عوارض جانبی این دارو قرمزی و خارش کف سر است. اگر کودک به گل داودی و یا گیاه کهنه واش (ragweed) حساسیت داشته باشد، نباید از این دارو استفاده کرد.

2. دارو های تجویزی شپش موی سر

در برخی از منطقه ها جغرافیایی، شپش موی سر به دارو های بدون نسخه مقاومت نشان می دهد. از طرفی دیگر این دسته از دارو ها به علت استفاده نادرست ممکن است، منجر به نتیجه مورد نظر نشوند. اگر این دارو ها مرتب و در فواصل زمانی مناسب به کار گرفته نشوند، نتیجه مورد نظر به دست نخواهد آمد. در صورتی که از دارو های بدون نسخه نتیجه نگرفتید؛ پزشک احتمالاً این دارو ها را تجویز خواهد کرد:

بنزیل الکل (Benzyl alcohol): این دارو برای شپش موی سر سمی نیست، ولی با محروم کردن آن ها از اکسیژن باعث مرگ آن ها خواهد شد. عوارض جانبی این دارو قرمزی و خارش کف سر است. زمانی که از این دارو برای ضدعفونی کردن تجهیزات پزشکی استفاده شد، دیده شد که تشنج و دیگر واکنش های شدید در نوزادان افزایش پیدا کرد. پس استفاده از بنزیل الکل برای درمان شپش سر بچه ها زیر 6 ماه توصیه نمی گردد.

مالاتیون (Malathion): این دارو برای استفاده در بچه ها 6 ماه یا بالاتر مناسب است. مالاتیون ابتدا بر روی مو خشک زده شده و بعد از هشت تا دوازده دقیقه آبکشی می گردد. در ترکیبات این دارو الکل وجود دارد، بنابراین موی آغشته به آن نباید در معرض سشوار و یا شعله های آتش قرار بگیرد.

لیندان (Lindane): این شامپو عوارض جانبی شدیدی همانند تشنج را به همراه دارد و تنها زمانی مصرف می گردد که باقی روش های درمانی با شکست روبرو شده باشند. از این دارو در بچه ها نباید استفاده گردد. سازمان غذا و داروی آمریکا مصرف این دارو را برای افراد زیر 50 کیلو، زنان باردار و شیرده، افرادی با سابقه تشنج و افراد مبتلا به عفونت HIV منع کرده است.

اسپینوساد (Spinosad): اسپینوساد برای استفاده در بچه ها 6 ماه یا بالاتر مناسب است. این دارو ابتدا بر روی مو خشک زده شده و بعد از ده دقیقه آبکشی می گردد. این دارو قادر به کشتن شپش ها و تخم های آن هاست و معمولاً نیازی هم به تکرار درمان وجود ندارد.

ایور مکتین (Ivermectin): این دارو برای استفاده در بچه ها 6 ماه یا بالاتر مناسب است. این دارو ابتدا بر روی مو خشک زده شده و بعد از ده دقیقه آبکشی می گردد.

درمان های خانگی شپش موی سر

به گزارش خبرنگاران، با اینکه روش های پزشکی مختلفی برای درمان شپش موی سر وجود دارد، اما بسکمک از افراد بنا به دلایل مختلف ترجیح می دهند که از روش های ساده خانگی و طبیعی برای درمان آن استفاده کنند. در اینجا قصد داریم تا شما را با کارآمدترین روش های درمان خانگی شپش موی سر آشنا سازیم؛

1. سرکه: سرکه تقطیری را به آرامی روی مو های کودک خود باقتصادید. بعد از مدتی مو ها را با آب بشویید. در این روش می توانید از سرکۀ سیب هم استفاده کنید. بهتر است پس از شستشو هنگام شانه زدن مو ها از روغن نارگیل استفاده کنید، این کار به خارج شدن شپش های مرده کمک می کند.

2. آب پیاز: یک روش دیگر برای درمان خانگی شپش سر آب پیاز است. مقداری آب پیاز تهیه کنید و حدود 3 تا 4 ساعت آن را روی پوست سرتان بگذارید. رِشک و شپش های مرده را با شانه ضد شپش بیرون آورده و موهایتان را با شامپو به صورت کامل بشویید. برای رسیدن به نتیجۀ بهتر، هر 4-3 روز این کار را تکرار کنید.

3. سیر: 8 تا10 حبه سیر را له کرده و با آب لیمو مخلوط کنید تا به صورت خمیری یکدست گردد، سپس آن را روی پوست سر باقتصادید و بعد از گذشت 30 دقیقه سرتان را با آب گرم بشویید.

4. روغن نارگیل: مقدار زیادی روغن نارگیل را روی پوست سرتان باقتصادید. سپس با کلاه حمام روی سر را پوشانده و به مدت 2 ساعت صبر کنید؛ بعد از آن با کمک شانه ضد شپش، رِشک ها و شپش های مرده را بیرون بیاورید. مو ها را با شامپو و نرم کننده بشویید و بعد از خشک شدن موها، مجددا این کار را تکرار کنید. می توانید هنگام شب قبل از خواب روغن نارگیل را روی سرتان باقتصادید، با استفاده از یک کلاه حمام آن را پوشانده و تا صبح صبر کنید. صبح روز بعد با کمک یک شانه ضد شپش اقدام به برداشتن شپش ها کنید و سپس موهایتان را با شامپو بشویید. برای رسیدن به نتیجۀ بهتر، دوبار در هفته این کار را تکرار کنید.

5. روغن چریش: چند قطره روغن چریش را به شامپوی کودکتان اضافه کرده و موهایش را با استفاده از آن بشویید. برای بیرون آوردن شپش های مرده از یک شانه ضد شپش استفاده کنید. ترکیب شامپو و روغن چریش باید به طور مرتب استفاده گردد تا باعث از بین رفتن کامل شپش ها گردد.

6. روغن اوکالیپتوس: می توانید 15 تا 20 قطره روغن اکالیپتوس را به روغن زیتون اضافه کرده و آن را روی پوست سر باقتصادید. بهتر است این کار را هنگام شب انجام داده و به کمک کلاه حمام سر را بپوشانید و در هنگام صبح به کمک شانۀ ضد شپش اقدام به بیرون آوردن شپش های مرده کنید و سپس سر را بشویید.

7. سس مایونز: مایونز می تواند باعث خفگی و مرگ شپش ها گردد. قبل از خواب، مایونز را به کل پوست سر اقتصادیده و با کمک کلاه حمام روی آن را بپوشانید. هنگام صبح مو ها را شامپو کرده و بعد از آب کشی به کمک شانه، شپش ها و رِشک ها را خارج کنید.

8. روغن درخت چای: روغن درخت چای یکی از بهترین درمان های خانگی برای از بین بردن شپش سر بچه ها است. روغن درخت چای را با آب مخلوط و روی پوست سر کودکتان اسپری کنید؛ در ادامه با کمک کلاه حمام یا حوله، سر کودک را بپوشانید. بعد از چند ساعت مو ها را به طور کامل آب کشی کنید. برای رسیدن به نتیجۀ دلخواه این کار را دوبار در هفته انجام دهید. همچنین می توانید روغن درخت چای را به شامپوی کودکتان اضافه کنید و یا این روغن را به روغن زیتون اضافه کرده وهنگام شانه زدن برای بیرون آوردن رشک ها از آن استفاده کنید.

9. روغن زیتون: روغن زیتون هم همانند روغن بادیان رومی از روش های درمان خانگی شپش سر است. این مواد طبیعی باعث خفگی شپش ها شده و از بازگشت آن ها جلوگیری می کند. روغن زیتون هم یکی از موثرترین روش ها برای از بین بردن شپش است. جهت بهره بردن از بالاترین مقدار اثر بخشی، بهتر است روغن زیتون را به همراه روغن بادیان رومی استفاده کنید. روغن زیتون را به مقدار کافی روی پوست سر باقتصادید؛ بعد از گذشت 15 تا20 دقیقه به کمک شانه، شپش های مرده را خارج کرده و سپس مو ها را شامپو بزنید تا روغن اضافه آن گرفته گردد و سپس آن را آبکشی کنید.

10. جوش شیرین: جوش شیرین را با نسبت 1 به 3 به نرم کننده مو اضافه کنید، این کار باعث مسدود شدن جهت های تنفسی شپش ها می گردد. مخلوط را روی مو ها اقتصادیده و سپس موهایتان را به چند قسمت تقسیم کرده و با یک شانه تمیز شپش ها و رِشک ها را بیرون بیاورید. بعد از اتمام کار با یک شامپو ضد شپش موهایتان را بشویید. برای از بین بردن کامل شپش ها به مدت چند روز این کار را تکرار کنید.