راز مگوی جبلیه! - مینی نت

خبرنگاران: گنبد جبلیه در بخش شرقی شهر تاریخی کرمان قرار گرفته است، در غرب این گنبد شهر کرمان و در چند متری غرب آن کوه های سر به فلک کشیده صالحب الزمان و جنگلی انبوه قرار گرفته است.

مردم کرمان عقیده دارند که این بنا که در ایام تاریخ توانسته سر بلند و راسخ باقی بماند از مصالحی خاص ساخته شده که بسیار محکم و غیر قابل تخریب است.

مثل تاریخ نامعلوم جبلیه ، مصالح به کار رفته در آن هم بر کسی معلوم نیست ! اهالی کرمان می گویند که معمار این بنا که تماما از سنگ ساخته شده از مصالحی اسرار آمیز استفاده نموده که شامل شیر شتر، خاکستر و سفیده تخم مرغ بوده است.

عرض پی این بنای هشت ضلعی در حدود سه متر است در هر طرف این بنای دیدنی دری قرار گرفته است که عرض آن دو متر است گنبد بنا از آجر ساخته شده است این بنا بعلاوه گچبریهایی داشته که به مرور زمان از بین رفته است.

در منابع تاریخی به تعمیر این بنا در زمان ابو علی محمد بن الیاس در سالهای 322 تا 356 ه ق برمی گردد که علاوه بر آن ارگ بم را نیز تعمیر نموده است.

این بنا به نام گنبد گبری نیز در تواریخ یاد شده است و در تواریخ بنای گنبد به دوره قبل از اسلام ساسانیان نسبت داده می گردد. گویا آتشکده بوده است یا قبر یکی از زرتشتیان اما در جایی اشاره ای نیز شده است که بنای گنبد در عهد سلجوقیان ساخته شده است اما با توجه به این که به دستور محمد بن الیاس تعمیر شده طبعا چند قرن پیش از سلجوقیان این امر تحقق یافته و مربوط به همان دوران ساسانی است.

پس از ظهور اسلام و فتح ایران به دست مسلمانان در هنر معماری نیز تغییر و تحولاتی صورت گرفت، هر چند سبک ایرانی هنوز در این سال ها رعایت و لحاظ می شد.

تاریخ جبلیه و منظور از ساختمان این گنبد مطلبی دقیق ذکر نشده سر پرسی سایکس در کتاب هشت سال در ایران می نویسد: از قبرستان که رد می شوید یک ساختمان هشت ظلعی سنگی خواهید دید که گنبدی به شکل دو هلال برآن قرار گرفته و قطر داخل آن 18 فوت و هر طرفی نیز 18 فوت و نوک آن آجری و منتهی الیه آن دایره است. این محل را جبلیه می نامند و تنها ساختمان سنگی کرمان همین گنبد جبلیه است.

این مستشرق می نویسد که ایرانیان معتقدند که این محل آتشکده یا مقبره یکی از زرتشتیان بوده و برخی نیز عقیده دارند که مزار سید محمد تباشیری است ولی نسبت اخیر را در برخی نقاط تکذیب می نمایند.

بدیهی است در زمانی که این قبرستان را ویران نموده اند سنگ این مقبره را برداشته اند و برای نمایی بکار برده اند برخی این گنبد را متعلق به سلجوقیان می دانند ولی این ادعا درست نیست جبلی تحریف یافته کلمه گبری است و برطبق قواعد اشتقاقهای فارسی گ به ج بدل شده است قدمت این گنبد را از این کلمه که آن را گنبد گبر نیز گفته اند می توان حدس زد که شاید مربوط به پیش از اسلام باشد و از بناهای زرتشتی و گبری است گرچه استیل آن با استیل آتشکده تطابق ندارد.

از سبک معماری جبلیه نیز استنباط می گردد بنای مذکور مربوط به اواخر دوره ساسانی است که اوائل اسلام تعمیر و بازسازی شده است و یا اینکه در اوائل اسلام با الهام از معماری ساسانی بنا شده است.

در اطراف این بنا جنگل کاری شده و درختان سرو و کاج آن جنگلی با نام جنگل قائم را تشکیل داده اند که از تفرجگاه های کرمان است این بنا در سال 1388 به موزه تبدیل شده است.