بازار هدف گردشگری ایران 400میلیون شهروند کشورهای همسایه است - مینی نت

ایران: به اعتقاد کارشناسان تحولات سیاسی ایران در جهان هم در زمان تصویب برجام و هم در زمان تحریم فرصت بزرگ صنعت گردشگری ایران است. حال این سؤال پیش می آید که آیا دولت روحانی توانسته است از فرصت پیش آمده برای رشد صنعت گردشگری و افزایش ورود گردشگران سود ببرد. به مناسبت هفته دولت با علی اصغر مونسان رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور به گفت و گو نشستیم تا پاسخ این سؤال را بدهد.

برنامه سازمان برای جذب گردشگرانی از 10 کشور اول و هدف که کشورهای همسایه و منطقه است، چیست؟

کشورهای منطقه به دلیل قرابت فرهنگی، نزدیکی مسافت و تنوع دسترسی همواره برای همه کشورها جذاب بوده اند و 85 درصد بازار گردشگری کشورها را شکل می دهند. این امر برای ایران نیز صادق است. از میان 10 کشور اول بازار هدف گردشگری ایران، 7 کشور همسایه جمعیتی 400 میلیون نفری و سه کشور چین، روسیه و هند با ما قرابت فرهنگی دارند. معتقدیم که جاذبه های گردشگری ایران بنابر اصل همسایگی در این کشورها شناخته شده تر است. راهبرد اول برای توسعه این بازارها برقراری ارتباطات و تعاملات نزدیک دولتی و بخش خصوصی است. با اغلب این کشورها یادداشت تفاهم، برنامه اجرایی یا کمیته فنی همکاری های مشترک گردشگری داریم که تفاهمنامه های خوبی نیز بین بخش خصوصی این کشورها برقرار است. راهبرد دوم استفاده از ظرفیت سازمان های تخصصی مانند ECO، IORA، OIC و… است که تقریباً همه کشورها در آن عضو هستند و پیوند دارند. مباحث گردشگری را در این سازمان ها فعال کرده ایم. راهبرد سوم؛ راهبرد انطباق بازار با محصولات گردشگری ما و استفاده از مزیت های گردشگری ایران است؛ محصولاتی مانند گردشگری تاریخی و فرهنگی، سلامت، زیارتی، VFR و طبیعت گردی که نسبت به کشورهای همسایه رقابتی است و هر یک از این محصولات برای بازارهایی جذاب هستند و بر آن تمرکز داریم. در کنار این موارد از ظرفیت ابزارهایی چون گردشگری الکترونیک برای معرفی و جذب گردشگران کشورهای همسایه استفاده می شود.

دولت روحانی هم به روی آوردن گردشگران چینی تأکید می کند؛ برنامه های سازمان برای آوردن چینی ها چیست؟

ابتدا تحقیقات بازار را برای گردشگران این کشور انجام دادیم و برنامه ای نوشتیم. در این برنامه سعی شد که اول نقشه راه داشته باشیم یعنی ما به دنبال 5 سال کار و سپس جذب یک درصد گردشگران خروجی چینی هستیم. دوم اینکه مشخص کردیم که بازار هدف ما در چین چه استان هایی هستند. 7 استان را هدف گذاری کردیم. برنامه ای میان مدت و برنامه اقدام یک ساله برای آن تدوین شده که دارای پیوست های تبلیغاتی و دیجیتال مارکتینگ است. از نظر عملی هم سعی داریم که این هدف را با استفاده از هم افزایی دستگاه ها و ارگان های فرابخشی به پایان برسانیم؛ یعنی از ظرفیت های وزارت امور خارجه در لغو ویزا استفاده کردیم. به دنبال آن هستیم تا به کمک وزارت امور خارجه از ظرفیت مسافران ترانزیت این کشور نیز بیش تر بهره ببریم. وب سایت اصلی و رفرنس را در پرتال Visitiran به زبان چینی نیز ارائه می کنیم که بزودی با این زبان هم بالا می آید. در فضای مجازی آنها یعنی در Wechat یک صفحه رسمی برای ایران خواهیم داشت که آن هم در آینده ای نزدیک عملیاتی می شود. در حال حاضر استان های مقصد ما برای بازار چین، بروشورهای چینی را بارگذاری کرده اند که در صورت سرچ شدن امکان پاسخ وجود داشته باشد و به همین منظور اقلام تبلیغاتی به زبان چینی تهیه و چاپ شده است. برای ذینفعان کلیدی این بازار در حال فراهم سازی بستر آموزش هستیم تا متناسب با ویژگی های این بازار توانمند شوند. سعی کردیم در بخش تعاملات دولتی نیز گام هایی را برای هماهنگی برداریم. همچنین عناصر کلیدی بازار گردشگران خروجی را در کشور چین شناسایی کردیم و تلاش داریم ارتباط بین بخش های خصوصی خود و آنها را تقویت کنیم.

چینی ها هنوز ایران را با عراق اشتباه می گیرند. این مسأله نشان می دهد که ما در تبلیغات ضعف داریم. برنامه سازمان برای تبلیغات جدی چیست؟

نقد شما وارد است، در حوزه بازاریابی گردشگری قوی عمل نشده و این موضوع هم به ضعف در حوزه دانشی و هم به خدمات پشتیبانی و تأمین منابع مرتبط است. بنابراین علاوه بر روش های متداول و کلاسیک بازاریابی و تبلیغات، تمرکز خود را روی تبلیغات در فضای مجازی کشور چین قرار دادیم، بزودی خبرهای خوبی در این حوزه ها خواهیم داشت. دعوت از اینفلوئنسرها، برگزاری تورهای آشناسازی برای خبرنگاران و وبلاگ نویسان را در کنار تورآشناسازی برای تورگردانان دنبال می کنیم. معتقدیم که در بستر IT و عصر الکترونیک خود مردم بهترین مبلغ هستند. تحقیقات بازار ما این قابلیت را در بین گردشگران چینی بیش از پیش تأیید می کند.

در حال حاضر چقدر گردشگر چینی داریم؟

در سال گذشته بیش از 52 هزار گردشگر چینی وارد ایران شدند. در سه ماهه اول امسال نیز نزدیک به 11 هزار گردشگر چینی وارد ایران شدند.

بخش خصوصی معتقد است که سهم مؤثری از گردشگران عراق ندارد و آنها هیأتی و خارج از آژانس وارد کشور می شوند و سهم مالی به گردشگری نمی رسانند. نظر شما چیست؟

با شما هم عقیده نیستم که بخش خصوصی ما این برداشت را داشته باشد چرا که این موضوع می تواند توسط یک آژانس دار بیان شود که تا حدودی درست هم هست ولی هتل دار ما در مشهد، ویلا دار ما در شمال، بیمارستان بخش خصوصی ما در تهران و شیراز و سنندج این نظر را ندارد. بیش از 30 درصد سهم بازار گردشگری ما مربوط به کشور عراق است. بله به دلیل ویژگی های فرهنگی چندان تمایل به سفرهای گروهی ندارند ولی مقاصد اصلی ما هم در طول زمان تا حدود زیادی خود را با آنها انطباق داده اند. کمی مشکل در مرزها داریم که باید با هماهنگی سایر دستگاه ها آن را حل کنیم ولی اینکه بخواهیم از مبدأ مشکل را حل کنیم این طرز فکر اشتباهی است چرا که گردشگر عراقی این جوری شکل گرفته است.

البته این نظر انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی است و با توجه به اسکان مسافران عراقی در خانه اقوام و ایرانیانی که روزگاری مقیم عراق بودند و امروز در مشهد زندگی می کنند، نمی تواند دور از واقعیت باشد. همچنین منتقدان ادعا دارند که دولت روحانی نه از برجام برای آوردن گردشگر سود برده و نه امروز از تحریم و ارزان شدن سفر. نظر شما در این خصوص چیست؟

البته منتقدان این حق را دارند و آزاد هستند که عملکرد دولت را نقد کنند. منتها در مباحث کارشناسی باید دید که آمار و اعداد و ارقام چه می گویند. شرایط تحریم موضوعی است که فشار مضاعف می آورد یعنی هم در آن طرف آب علیه ایران تبلیغ می کنند و مانع سفر می شوند و هم در تأمین منابع مالی دچار مشکل می کنند.

در سال اولی که برجام شکل گرفت (تیرماه 1394) با 25 درصد افزایش گردشگر ورودی نسبت به سال های قبل روبه رو بودیم. خطوط هواپیمایی جهانی به کشور ما برگشتند (لوفتانزا و بریتیش ایرویز و…)، سرمایه گذار خارجی وارد شد (هتل آکور فرودگاهی) و مسائلی از این دست موجب قوت صنعت گردشگری ما شد.

بنابراین روند رشد گردشگری کشور در این سال ها ادامه دار است، یعنی از سال 1387 که تنها 2 میلیون گردشگر داشته ایم این عدد در سال 1390 به 3.2 میلیون رسید و در سال 96 به 5.1 میلیون گردشگر رسید. این رقم با بیش از 50 درصد رشد در سال 1397 به 7.8 میلیون گردشگر رسید. یعنی در این 12 سال نرخ رشد گردشگری ما هیچ گاه کاهشی نبوده است، حتی در اوج تحریم ها. این نشان می دهد که حرکت مردمی قابل تحریم نیست. گردشگری سنبل تعاملات مردمی است، خوشبختانه این آمار در سه ماه اول 1398 نیز با جذب بیش از 2 میلیون گردشگر، در حدود 40 درصد رشد داشته است.

نکته مهم آن است که تحریم ها یا نبودن تحریم ها موجب می شود که در برخی از بازارها گردشگر کم (مثل بازار اروپایی و امریکایی) یا زیاد شود ولی در مقیاس کلان حجم گردشگر ورودی به کشور کاهش نیافته است و از درصد رشد خوبی - بالاتر از میانگین جهانی- برخوردار بوده است.

گردشگری سلامت ما هم همچنان با مسائل نبود نظارت کافی روبه رو است. فعالان این حوزه از، از دست رفتن گردشگران سلامت کشورهای همسایه در شمال خبر می دهند مثل آذربایجان. سفیر ایران هم از افتادن بازار ایران به دست هندوستان خبر می دهد. چرا ما این بازار را از دست داده ایم؟

البته ما معتقدیم در حوزه گردشگری سلامت نظارت از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری وجود دارد و فعالان حوزه پس از اخذ گواهی حرفه ای گردشگری سلامت در چارچوب مقررات سازمان فعالیت می کنند.

همچنین آمار و ارقام نشان می دهد که بازار در گردشگری سلامت از کشورهای همسایه از جمله آذربایجان نه تنها از دست نرفته بلکه رشد چشمگیری نیز داشته است. اما بدیهی است با توجه به وجود رقبای قدرتمند مانند هند و ترکیه، برنامه ریزی دقیق و سرمایه گذاری در تبلیغات از جانب بخش خصوصی و دولتی در سطح کلان و حرفه ای ضروری است.

بازار گردشگری سلامت عراق هم همچنان از سوی دلالان تهدید می شود. چرا با وجود دادن وعده ها برای ساماندهی، این بازار همچنان بیمار است. چرا نظارتی روی قیمت های جراحی نیست؟

ایران مرز زمینی با کشور عراق دارد که تردد گردشگران عراقی از معابر مرزی براحتی و بدون ویزا در نقاط مختلف کشور امکان پذیر است. لذا با توجه به دسترسی آسان و وجود هموطنان عرب زبان و پذیرش این افراد توسط مراکز درمانی، تهدید رشد دلالان جدی است که با برنامه ریزی و اعتبارسنجی فعالان قانونی این حوزه و همکاری شرکت های گردشگری عراقی سعی در ساماندهی و ثبت آمار ورودی در این حوزه داریم.

بدیهی است همکاری دستگاه های مرتبط از جمله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مکلف کردن به پذیرش گردشگران سلامت از مجرای قانونی (شرکت های خدمات مسافرتی و گردشگری) و نظارت دقیق بر ارائه نرخ گذاری و ارائه خدمات پزشکی بسیار مؤثر خواهد بود.

با توجه به اینکه جراحی های زیبایی یکی از را ه های ورود گردشگران سلامت به ایران است و از سوی دیگر عمل های جراحی توسط پزشکان غیرمتخصص انجام می شود. چه برنامه ای برای جلوگیری از اتفاق احتمالی مرگ توریست های سلامت دارید؟

اساساً با این صورت مسأله (مرگ توریست های سلامت) مخالفم. توانمندی های علوم پزشکی، پیشرفت تکنولوژی و امکانات مراکز درمانی از مزیت های نسبی کشور در گردشگری سلامت است و خدمات ارائه شده در همه رشته های پزشکی از جمله جراحی های زیبایی به هموطنان عزیز و گردشگران سلامت در سطح قابل قبولی است و آمار منفی در این خصوص بویژه در گردشگری سلامت بسیار ناچیز است، البته که همکاران ما در وزارت بهداشت می توانند دقیق تر جوابگوی موارد فوق باشند.

خبر تعطیلی دفاتر اطلاع رسانی گردشگری جمهوری اسلامی ایران را در کشورهای مختلف تأیید می کنید؟ جایگزین سازمان برای دفاتر چیست؟

سازمان در راستای عملیاتی کردن سیاست کلان صنعت گردشگری کشور به عنوان دیپلماسی عمومی و با هدف شناساندن و معرفی ظرفیت های گردشگری، اطلاع رسانی، تبلیغات، بازاریابی بین المللی گردشگری و ایجاد تعامل در کشورهای هدف گردشگری با تمرکز روی توانمندی ایرانیان مقیم خارج از کشور، از سال 1394 اقدام به اعطای مجوز کنندگی های اطلاع رسانی گردشگری خارج از کشور کرد. به همین دلیل و براساس توافقنامه معاونت گردشگری و کانون جهانگردی و اتومبیلرانی فرآیند صدور مجوز با استعلام از مراجع ذیصلاح انجام پذیرفت و بر همین اساس تعداد 22 کنندگی در 15 کشور مجوز فعالیت خود را دریافت کردند. در حال حاضر مهلت اعتبار آنها منقضی شده و معاونت گردشگری تا اتخاذ تصمیم مناسب، هیچ یک از آنها را تمدید نکرده است. اگرچه تعدادی از کنندگی های مذکور در چارچوب وظایف ابلاغی و بدون حمایت مالی از طرف سازمان، جهت معرفی ایران به انحای مختلف از هیچ تلاشی فروگذار نکردند.

همچنین در پاره ای از موارد نیز حواشی و سوءاستفاده هایی از این مجوز و اعتبار سازمان صورت گرفته لذا شرایط به گونه ای پیش رفت که این معاونت را بر آن داشت تا تدبیر دیگری برای معرفی توانمندی های گردشگری کشور درخارج از کشور اتخاذ کند. معاونت گردشگری با بررسی تجارب سایر کشور ها به این نتیجه رسیده است که آنچه به عنوان دفاتر اطلاع رسانی خارج از کشور در بسکمک از کشورهای پیروز در حوزه گردشگری وجود دارد دقیقاً مشابه اقدامات و ساختاری است که رایزنان فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات کشورمان، بدان مشغول هستند.